Αρχική HomePageSlider Ο φόβος της απόρριψης

Ο φόβος της απόρριψης

από Ανδρέας Σταματόπουλος

Ο φόβος της απόρριψης είναι ένας παράλογος φόβος του ατόμου ότι για κάποιον ή κάποιους λόγους οι άλλοι θα το απορρίψουν. Η απόρριψη αυτή σημαίνει ότι δεν θα δεχθούν για παράδειγμα τα συναισθήματα, την εικόνα, την συμπεριφορά, την προσωπικότητα, την αξία του.

Ο φόβος της απόρριψης και η ανάγκη για αποδοχή μπορεί να είναι κινητήριες δυνάμεις για σημαντικές αποφάσεις ζωής, όπως η επιλογή σπουδών και επαγγέλματος, επιλογή συντρόφου και κοινωνικής ομάδας. Το άτομο λειτουργεί και δρα πολύ διαφορετικά κάτω από τον φόβο της απόρριψης από ότι εάν δεν ένιωθε τον έντονο, παράλογο, βασανιστικό αυτό φόβο.

Εξελικτικά η αποδοχή και η απόρριψη από μια ομάδα ξεκίνησε ως μια βασική ανάγκη για επιβίωση, όπως αυτή της τροφής και του νερού. Το άτομο είχε ανάγκη τους άλλους για να προστατευθεί από τα άγρια ζώα και από άλλες ομάδες ανθρώπων, αλλά και για να εξασφαλίσει τροφή και νερό με την βοήθεια των άλλων. Μόνο του δεν θα μπορούσε να επιβιώσει.

Σήμερα με τις σύγχρονες διαθέσιμες ανέσεις το άτομο θα μπορούσε να επιβιώσει μόνο, χωρίς απαραίτητα την αποδοχή και την συνύπαρξη με τους άλλους. Όμως η μοναχική αυτή ύπαρξη όχι απλώς δεν θα ήταν ευχάριστη, αλλά πολλές φορές πονάει. Σε έρευνες κατά τις οποίες ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να αναφέρουν τις πιο επώδυνες εμπειρίες που βίωσαν, πολύ λιγότερες φορές αναφέρονταν ένα σπάσιμο παράδειγμα χεριού, μία εγχείριση, ένα χτύπημα από ατύχημα και πολύ συχνότερα ένας χωρισμός από έναν αγαπημένο ή έναν φίλο, μια απόλυση, μια ντροπιαστική σκηνή.

Αυτό που έρευνες τα τελευταία χρόνια υποστηρίζουν είναι ότι ο πόνος της απόρριψης μπορεί να μην διαφέρει πολύ από τον φυσικό πόνο. Ερευνητές βρήκαν ότι η κοινωνική απόρριψη ενεργοποιεί τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου οι οποίες ενεργοποιούνται στον φυσικό πόνο.  Η βιολογική εξήγηση, όπως υποστηρίζουν, είναι ότι αντί να αναπτυχθεί  ένα καινούριο σύστημα απάντησης, αντίδρασης στην κοινωνική, συναισθηματική  απόρριψη, αντιγράφθηκε  το ήδη υπάρχον σύστημα για τον φυσικό πόνο.

Ακόμη και αν η απόρριψη έρθει από άτομα τα οποία δεν μας ενδιαφέρουν πραγματικά, θα μας προκαλέσει μια στενοχώρια. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα το ξεπεράσουν σχεδόν αμέσως ή μέσα σε λίγο χρόνο. Για κάποιους όμως αυτό φαντάζει πολύ δύσκολο. Και ίσως φαίνεται  δυσβάσταχτο εάν προέρχεται από άτομα που τους ενδιαφέρουν πολύ, ένας σύντροφος, ένας φίλος ή παίζουν κάποιο σημαντικό ρόλο σε κάποιο κομμάτι της ζωής τους, όπως για μια πρόσληψη εργασίας. Η υπόθεση ότι δεν θα αντέξουν την απόρριψη τους κάνει να φοβούνται μήπως συμβεί και προσπαθούν με κάθε τρόπο να το αποφύγουν.

Πως μπορεί να συμπεριφέρεται ένα άτομο το οποίο φοβάται πολύ την  απόρριψη;

Η επιθυμία της αποδοχής και της αποφυγής της απόρριψης κάνει κάποιους ανθρώπους να απομακρύνονται από αυτό που πραγματικά είναι. Ζώντας υπό τον φόβο της απόρριψης δεν διεκδικούν στις προσωπικές τους σχέσεις και στις κοινωνικές τους συναναστροφές.  Αποφεύγουν να εκφράσουν και να υποστηρίξουν την άποψη τους, ειδικά εάν οι άλλοι έχουν διαφορετική από αυτήν που εκφράζουν οι ίδιοι. Δεν έχουν την δύναμη να εκφραστούν και να συμπεριφερθούν διαφορετικά ακόμη και όταν μια συμπεριφορά δεν τους ευχαριστεί ή δεν αποδεκτή από τους ίδιους.  Παρότι μπορεί να είναι δυσαρεστημένοι με την ζωή τους, την συμπεριφορά των άλλων απέναντι τους, την έλλειψη ικανοποίησης των αναγκών και των επιθυμιών τους από τους άλλους, δεν το εκφράζουν, αλλά το κρατούν μέσα τους, μαζί με την απογοήτευση και τον θυμό που μπορεί να νιώθουν.

Συχνά όχι μόνο κρύβουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους από τους άλλους, αλλά και από τους ίδιους τους εαυτούς τους. Έτσι φοβούμενοι την απόρριψη αποφεύγουν να είναι ο εαυτός τους, να είναι διαφορετικοί από τους άλλους, να διεκδικούν και να υπερασπίζονται τον εαυτό τους, αρχίζουν να αντιγράφουν το πώς συμπεριφέρονται οι άλλοι, υιοθετούν απόψεις των άλλων, προσπαθούν να ικανοποιούν πάντα τους άλλους εις βάρος τους, γίνονται αυτό που οι άλλοι θέλουν να είναι. Δεν λένε όχι, δέχονται άσχημες συμπεριφορές από τους άλλους, τις οποίες προσπαθούν να δικαιολογήσουν για να μην τους χάσουν, νιώθοντας τύψεις οι ίδιοι και  ψάχνοντας συνεχώς το λάθος σε αυτούς για την συμπεριφορά άλλων.

Μεγάλο κομμάτι του φόβου της απόρριψης είναι ο φόβος του ατόμου ότι θα πληγωθεί και θα πονέσει. Συχνά απομονώνεται για να αποφύγει τον πόνο που φοβάται ότι θα νιώσει, πολλές φορές εγκαταλείποντας τους άλλους, ακόμη και ανθρώπους που το αγαπούν και νοιάζονται για αυτό,  πριν, όπως φοβάται, το εγκαταλείψουν αυτοί.

Ποιές  συνέπειες μπορεί να έχει ο φόβος της απόρριψης στη ζωή του ατόμου;

Ο φόβος της απόρριψης και η «προθυμία» να κάνει το άτομο οτιδήποτε για να την αποφύγει μπορεί να έχει τον κίνδυνο χειραγώγησης, εκμετάλλευσης από κάποιους από τους ανθρώπους την απόρριψη των οποίων φοβάται ότι θα δεχθεί.

Ο φόβος της απόρριψης κάνει το άτομο να φαίνεται φοβισμένο, ανασφαλές ή λόγω της προσπάθειας της αποφυγής επαφής και έκφρασης να φαίνεται το ίδιο απορριπτικό. Εξαιτίας αυτής της εικόνας και συμπεριφοράς, που έχει ως πηγή τον φόβο της απόρριψης και τον φόβο της δυσκολίας που πιστεύει ότι θα έχει να το διαχειριστεί συναισθηματικά, οι άλλοι πολλές φορές απομακρύνονται, ενώ σε άλλη περίπτωση δεν θα το έκαναν.

aporripsi2

Ο φόβος τη απόρριψης μπορεί να κάνει την αντίληψη των πραγμάτων λίγο παραποιημένη. Κάθε βλέμμα, κάθε κουβέντα, κάθε συμπεριφορά μπορεί να παρερμηνεύεται ως απόρριψη, ενώ αυτό μπορεί να μην ισχύει. Η εσφαλμένη κάποιες φορές αντίληψη του ατόμου ότι ο άλλος το απορρίπτει μπορεί να οδηγεί το ίδιο σε μια θυμωμένη, επιθετική, απορριπτική συμπεριφορά η οποία μπορεί να απογοητεύει, να θυμώνει το άλλο ή άλλα άτομα τα οποία τελικά εγκαταλείπουν την προσπάθεια να το πλησιάσουν και απομακρύνονται. Λειτουργεί κατά κάποιο τρόπο σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Ο φόβος της απόρριψης το κάνει πιο πιθανό να απορριφθεί.

Ο φόβος της απόρριψης και η συνεχής προσπάθεια αποφυγής της μπορεί να οδηγήσει στην απομόνωση, σε αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές.

Πως δημιουργείται ο φόβος αυτός;

Κάποια από τα άτομα με φόβο απόρριψης έχουν βιώσει μια τραυματική απορριπτική συμπεριφορά στο παρελθόν την οποία δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν και ζουν με τον φόβο της επανάληψης αυτής.

Η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η κακή εικόνα του εαυτού,  η έλλειψη αυτοπεποίθησης η οποία πηγάζει από την πεποίθηση ότι το άτομο δεν έχει πετύχει τίποτα και η ανάγκη συνεχούς επιβεβαίωσης από τους άλλους παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην δημιουργία του φόβου αυτού. Η έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων οι οποίες δεν μαθεύτηκαν κατά την παιδική και νεαρή  ηλικία και η συνεχής σύγκριση με άλλους συμβάλλουν επίσης αρνητικά στην ανάπτυξη του φόβου της απόρριψης.

Πως θα μπορούσε να ξεπεραστεί ο φόβος αυτός;

Μπορεί να επιθυμούμε να είμαστε αποδεκτοί και επιθυμητοί, αλλά είναι σημαντικό να δεχθούμε ότι δεν θα είμαστε αποδεκτοί από όλους, όπως ακριβώς και σε εμάς δεν είναι όλοι αρεστοί και αποδεκτοί.

Στραφείτε σε εσάς και αναρωτηθείτε τι ακριβώς φοβόσαστε, ποια απόρριψη είναι αυτή για την οποία ανησυχείτε και από ποιόν; Πώς συμπεριφέρεστε όταν φοβόσαστε ότι θα σας απορρίψουν, τι σημαίνει αυτό για εσάς, τι βοηθάει στην αντιμετώπιση του και τι όχι.

Επειδή βιώσατε μια απόρριψη, η οποία πιθανά ήταν μια πολύ δύσκολη εμπειρία, δεν σημαίνει ότι θα ξανασυμβεί. Είναι ένας φόβος, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πραγματοποιηθεί.

Επιλέξτε ανθρώπους στη ζωή σας που στοχεύουν στην ανάπτυξη, την προσωπική τους αλλά και των άλλων και δεν στοχεύουν στην χειραγώγηση και εκμετάλλευση ευάλωτων ατόμων. Αναζητείστε αυτό που πραγματικά θέλετε στη ζωή και διεκδικήστε  το.

Ζητείστε βοήθεια ώστε να βρείτε τις αιτίες του φόβου της απόρριψης και των δυσκολιών που αντιμετωπίζετε. Εκπαιδευτείτε σε κοινωνικές δεξιότητες, τρόπους επίλυσης των δύσκολων καταστάσεων και δεξιότητες διεκδικητικής συμπεριφοράς.

Προσπαθήστε να ζείτε χωρίς να περιμένετε μια καταστροφή, μια απόρριψη να έρθει. Αν τελικά αυτή έρθει, ίσως να μην είναι το τέλος του κόσμου. Πολλές φορές κάτι κλείνει για να ανοίξει κάτι καινούριο.

Πως θα ήταν η ζωή άραγε, τι θα κάνατε διαφορετικά αν δεν σας ένοιαζε τόσο πολύ αν σας απορρίψουν ή όχι;

Καραπατσιά Μαρία (www.mkarapatsia.gr )

Ψυχολόγος, MSc- Ψυχοθεραπεύτρια

You may also like

Αφήστε ένα σχόλιο