Τις τελευταίες δεκαετίες τα light προϊόντα έχουν κυριολεκτικά παρεισφρήσει στην ζωή μας. Αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των τροφίμων στα οποία χρησιμοποιούνται διατροφικοί ισχυρισμοί της μορφής: «light ή λάιτ ή ελαφρύ», «χαμηλής ενεργειακής αξίας», «μειωμένης ενεργειακής αξίας», «χαμηλό σε λιπαρά», «χαμηλό σε σάκχαρα» κ.α.
Τι ισχύει όμως με όλους αυτούς τους ισχυρισμούς; Τα Light τρόφιμα είναι ίδια με τα χαμηλή ενεργειακής αξίας; Το ότι ένα τρόφιμο είναι light σημαίνει ότι δεν δίνει θερμίδες ή δεν περιέχει λιπαρά; Αν όντως ένα Light τρόφιμο δεν αυξάνει το βάρος, τότε γιατί τα συγκεκριμένα τρόφιμα δεν έχουν καταφέρει να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της παχυσαρκίας;
Σε αυτό το σημείο θα βοηθηθούμε εάν δούμε μερικούς διατροφικούς ισχυρισμούς όπως αναγράφονται από τον ΕΦΕΤ.
Χαμηλή
ενεργειακή
αξία το προϊόν δεν περιέχει περισσότερες από:
40 kcal (170 kJ)/100 g για στερεές τροφές
20 kcal (80 kJ)/100 ml για υγρές τροφές
Για τα επιτραπέζια γλυκαντικά, ισχύει το όριο των 4 kcal (17 kJ)/μερίδα, με ισοδύναμες
γλυκαντικές ιδιότητες 6g καλαμοσακχάρου (περίπου 1 κγ καλαμοσακχάρου)
Μειωμένη
ενεργειακή
αξία η ενεργειακή αξία έχει μειωθεί κατά 30 % τουλάχιστον, με ένδειξη του ή των
χαρακτηριστικών που μειώνουν τη συνολική ενεργειακή αξία του τροφίμου
Χωρίς
ενεργειακή
αξία το προϊόν δεν περιέχει περισσότερες από 4 kcal (17 kJ)/100 ml.
Για τα επιτραπέζια γλυκαντικά, ισχύει το όριο των 0,4 kcal (1,7 kJ)/μερίδα, με ισοδύναμες
γλυκαντικές ιδιότητες 6g καλαμοσακχάρου (περίπου 1 κουταλάκι του γλυκού
καλαμοσακχάρου)
Χαμηλά
λιπαρά το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από
3 g λιπαρών ανά 100 g για στερεές τροφές ή
1,5g λιπαρών ανά 100 ml για υγρές τροφές (1,8g λιπαρών ανά 100 ml για το
ημιαποβουτυρωμένο γάλα)
Χωρίς λιπαρά το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από 0,5g λιπαρών ανά 100 g ή 100 ml.
Ωστόσο, απαγορεύονται οι ισχυρισμοί που εκφράζονται ως “X % χωρίς λιπαρά”
Χαμηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από
5 g σακχάρων ανά 100 g για στερεές τροφές ή
2,5 g σακχάρων ανά 100 ml για υγρές τροφές
Χωρίς
σάκχαρα το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από 0,5 g σακχάρων ανά 100 g ή 100 ml
Χωρίς πρόσθετα σάκχαρα το προϊόν δεν περιέχει πρόσθετους μονοσακχαρίτες ή δισακχαρίτες ή άλλο τρόφιμο που
χρησιμοποιείται για τις γλυκαντικές του ιδιότητες. Εάν υπάρχουν φυσικά σάκχαρα στο
τρόφιμο, η επισήμανση θα πρέπει να φέρει και την ακόλουθη ένδειξη: “ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΦΥΣΙΚΑ
ΣΑΚΧΑΡΑ
Χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο/αλάτι το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από 0,12 g νατρίου, ή ισοδύναμη ποσότητα αλατιού,
ανά 100 g ή ανά 100 ml. Για τα νερά, πλην των φυσικών μεταλλικών νερών που υπάγονται
στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 80/777/ΕΟΚ, η τιμή αυτή δεν πρέπει να υπερβαίνει τα
2 mg νατρίου ανά 100 ml
Μειωμένη περιεκτικότητα (ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΟΥΣΙΑΣ) η περιεκτικότητα έχει μειωθεί τουλάχιστον κατά 30 % σε σύγκριση με παρόμοιο προϊόν,
εκτός από την περίπτωση ιχνοστοιχείων όπου επιτρέπεται διαφορά της τάξης του 10 % ως
προς τις τιμές αναφοράς που ορίζονται με την οδηγία 90/496/ΕΟΚ, και του νατρίου, ή της
ισοδύναμης τιμής νατρίου, όπου επιτρέπεται διαφορά της τάξης του 25 %
Μειωμένων θερμίδων (light/lite) πρέπει να πληροί τις ίδιες προϋποθέσεις με αυτές που καθορίζονται για τον όρο
“μειωμένο”. O ισχυρισμός πρέπει επίσης να συνοδεύεται από ένδειξη του ή των
χαρακτηριστικών που καθιστούν το προϊόν “light” ή “lite”
Αν διαβάσουμε τους ορισμούς, οι οποίοι έχουν επισημανθεί με κόκκινο και ιδιαίτερα τους δύο τελευταίους, καταλαβαίνουμε ότι ένα τρόφιμο θεωρείται Light όταν η ενέργεια ή κάποιο συστατικό του έχει μειωθεί κατά 30%. Αυτό δεν σημαίνει ότι φτάνει απαραίτητα στο μηδέν, αλλά ότι έχει απλά μειωθεί. Στα Light προϊόντα είναι σημαντικό να αναγράφεται το συστατικό το οποίο μειώθηκε: λίπος, σάκχαρα, αλάτι κλπ.
Είναι σημαντικό οι καταναλωτές να εξοικειωθούν με την ανάγνωση των ετικετών των προϊόντων ώστε να είναι σε θέση να γνωρίζουν τι περιέχει το τρόφιμο που αγοράζουν. Για παράδειγμα, όταν σε ένα τρόφιμο αναγράφεται ότι είναι μειωμένο σε λίπος θα πρέπει να ελέγχεται η ποσότητα των σακχάρων, του αλατιού αλλά και των συνολικών θερμίδων που μπορεί να δίνει αυτό το τρόφιμο. Φυσικά ισχύει και το αντίστροφο, το ότι ένα τρόφιμο είναι μειωμένο σε σάκχαρα δεν σημαίνει ότι δεν περιέχει λίπος.
Τι συμβαίνει όμως με τα υποκατάστατα των σακχάρων και του λίπους;
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι όταν αναγράφονται σε ετικέτες οι λέξεις: ιμβερτοσάκχαρο, μολάσσες ή μελάσσες, μερικώς υδρολυμένο άμυλο, φρουκτόζη, σιρόπι φρουκτόζης, γλυκόζη, σιρόπι γλυκόζης, δεξτρόζη, μαλτόζη και οποιαδήποτε άλλη λέξη με κατάληξη –όζη, πρέπει να γίνεται αμέσως αντιληπτό ότι το τρόφιμο περιέχει απλά σάκχαρα. Από τα υποκατάστατα της ζάχαρης αποφεύγουμε την φρουκτόζη η οποία ανεβάζει τα τριγλυκερίδια. Συστήνεται η φρουκτόζη που υπάρχει φυσικά στα τρόφιμα. Εάν δεν υπάρχει πρόβλημα διαβήτη ή στην περίπτωση που είναι ρυθμισμένος προτείνονται φυσικά υποκατάστατα ζάχαρης όπως το μέλι και το πετιμέζι, ενώ σε αρρύθμιστο διαβήτη συστήνεται η στέβια. Πρέπει να αναφερθεί ότι αυτήν την περίοδο η ασπαρτάμη και η σακχαρίνη έχουν απενεχοποιηθεί. Μόνο για τα κυκλαμικά συνεχίζεται να υπάρχουν ενδοιασμοί.
Όσον αφορά τις περιπτώσεις υποκατάστασης του λίπους, οι τέσσερις μεγάλες κατηγορίες αντικαταστατών του περιλαμβάνουν αυτούς που βασίζονται α) στους υδατάνθρακες β) στις πρωτεΐνες γ) στο λίπος δ) σε συνδυασμό λιπών. Από αυτά, έχουν αναφερθεί παρενέργειες κυρίως για την Olestra. Σε γενικές γραμμές, επειδή οι αντικαταστάτες του λίπους μπορεί να προσδίδουν θερμίδες, οι βιομηχανίες τροφίμων χρησιμοποιώντας αυτά τα προϊόντα πρέπει να βεβαιώνονται ότι το τελικό τρόφιμο όχι μόνο είναι χαμηλό σε λίπος αλλά και σε θερμίδες. Για παράδειγμα μπορεί να αναφέρεται ότι ένα τυρί έχει μειωθεί κατά 30%, αλλά οι τελικές θερμίδες και το τελικό λίπος εξαρτώνται από τις ποσότητες της αρχικής μορφής του τυριού. Επίσης, είναι καλό σε αυτό το σημείο να αναφερθούν και οι περιπτώσεις των αλλαντικών χαμηλών σε λιπαρά. Το γεγονός ότι έχει μειωθεί το λίπους, δεν σημαίνει ότι έχει μειωθεί το αλάτι. Οπότε, αλλαντικό χαμηλό σε λιπαρά, δεν σημαίνει ότι μπορεί να καταναλωθεί σε ποσότητες χωρίς αναστολές, αλλά αντιθέτως καταναλώνεται με την ίδια φειδώ όπως και η αρχική του μορφή.
Ένα άλλο σημαντικό θέμα συζήτησης για τα χαμηλού λίπος τρόφιμα είναι κατά πόσο συνεχίζουν να είναι θρεπτικά συγκριτικά με το αρχικό τρόφιμο. Η αλήθεια είναι ότι λόγω της απομάκρυνσης του λίπους μειώνεται η ποσότητα κάποιων θρεπτικών συστατικών όπως η Βιταμίνη D. H βιομηχανία όμως που το έχει παρατηρήσει φροντίζει να αποκαθιστά τις απώλειες. Οπότε τα χαμηλού λίπους τρόφιμα σήμερα δεν υπολείπονται σε θρεπτικά συστατικά συγκριτικά με την αρχική τους μορφή.
ΤΕΛΙΚΑ ΒΟΗΘΑΝΕ ΣΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ;
Είναι αρκετά οξύμωρο το γεγονός ότι ενώ έχει αυξηθεί η κατανάλωση των light προϊόντων τα ποσοστά της παχυσαρκίας δεν πέφτουν αλλά ανεβαίνουν. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της ψευδαίσθησης που έχουν οι καταναλωτές ότι τα Light προϊόντα δεν παχαίνουν. Η εντύπωση αυτή ωθεί σε μία υπερκατανάλωση των συγκεκριμένων προϊόντων, η οποία τελικά έχει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα.
Τα Light τρόφιμα είναι χρήσιμα μόνο εάν ενταχθούν σε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο, μέσα στα πλαίσια μίας λογικής κατανάλωσης, και όταν υποκαταστήσουν της αρχική ποσότητα του πλήρες προϊόντος. Στην περίπτωση που υπερκαταναλωθούν σε ποσότητα, τότε τα αποτελέσματα είναι αρκετά διαφορετικά.
Αξίζει πάντως να αναφερθεί ότι τα light τρόφιμα έχουν εξυπηρετήσει πάρα πολύ κατηγορίες ασθενών όπως οι διαβητικοί, οι υπερτασικοί, και τα άτομα με αυξημένα λιπίδια εξαιτίας του γεγονότος ότι η διατροφή τους έγινε ξανά πιο πλούσια και γευστική.
Συμπερασματικά λοιπόν αναφέρουμε ότι τα light τρόφιμα παρασκευάσθηκαν για την διατροφική αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών και της παχυσαρκίας. Η ισορροπημένη κατανάλωσή τους μπορεί να αποβεί χρήσιμη και ευεργετική. Η υπερκατανάλωσή τους από την άλλη μπορεί να οδηγήσει σε μη επιθυμητά αποτελέσματα.
Βιβλιογραφία:
Ισχυρισμοί Διατροφή και Υγεία, Κείμενο κατευθυντήριων γραμμών για την εφαρμογή του κανονισμού 1924 / 2006
http://www.efet.gr/portal/page/portal/efetnew/enterprises/enterprises_info
Χριστίνα Μακρατζάκη / Διαιτολόγος – Διατροφολόγος