Ο θάνατος ενός συγγενή, ενός μέλους της οικογένειας, του αγαπημένου του κατοικίδιου… Πολλά θλιβερά γεγονότα, τα οποία μπορεί ενίοτε να τα περιμέναμε αλλά δεν μπορούμε εύκολα να τα διαχειριστούμε. Πόσω μάλλον να προετοιμάσουμε τα παιδιά μας γι΄αυτά… Πώς θα τα βοηθήσετε να τα βγάλουν πέρα σε αυτή τη δοκιμασία, ειδικά αν πονάτε κι εσείς…
Ο Γάλλος παιδοψυχίατρος Michaël Larrar δίνει τις κατευθύνσεις για το πώς να το διαχειριστείτε
Γιατί μας είναι δύσκολο να μιλήσουμε για τον θάνατο στα παιδιά μας;
Michaël Larrar: Το να μιλήσουμε για τον θάνατο στα παιδιά μας παραπέμπει απευθείας στον δικό μας θάνατο. Όπως και να το προσεγγίσουμε, φοβόμαστε ότι θα αφήσουμε το παιδί να καταλάβει ότι μια μέρα θα πεθάνουμε κι εμείς και θα το αφήσουμε μόνο του. Αυτός άλλωστε είναι και ο μεγαλύτερος φόβος των παιδιών και η πρώτη ερώτηση που ενδέχεται να σου κάνουν: «Μαμά θα πεθάνεις κι εσύ»;
Τα παιδιά μας αποτελούν… προβολή του εαυτού μας. Προσπαθούμε να μπούμε στη θέση τους και να θυμηθούμε πώς είχαμε αντιδράσει εμείς σε αντίστοιχες περιστάσεις στο παρελθόν. Οι γονείς που έχουν βιώσει στα παιδικά τους χρόνια έντονες στιγμές διαζυγίου, θανάτου ή οποιασδήποτε απώλειας είναι πιο ευαίσθητοι και δεν μπορούν εύκολα να το διαχειριστούν καθώς θα προβάλλουν τις δικές τους δυσκολίες στα παιδιά.
Παράλληλα, μπορούν να μας… φρενάρουν κάποιες σκέψεις: ο φόβος μήπως το παιδί πάθει τραύμα, μήπως του «ξυπνήσει» το άγχος για τον θάνατο… Αυτά άλλωστε μπορούν να συμβούν. Οπότε είναι καλύτερο να απαντάτε απλώς σε ό,τι σας ρωτούν.
Τα στάδια πένθους δεν είναι τα ίδια στα παιδιά και στους ενήλικες. Ποιες αντιδράσεις πρέπει να σας ανησυχήσουν;
Michaël Larrar : Ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός… Τα στάδια του πένθους δεν είναι ίδια σε όλους και είναι λιγότερο ορατά στα παιδιά. Η παιδική ψυχή προσπαθώντας να προστατευθεί απέναντι στα βίαια και τα δυσάρεστα γεγονότα, τα βλέπει πιο… διακεκομμένα. Είναι σαν τα «κόβει»τις δυσάρεστες πληροφορίες σε μικρά κομματάκια και να τις «καταπίνει» σιγά σιγά…
Κάποια παιδάκια μπορεί να μην αντιδράσουν καθόλου. Μαρτυρία μαμάς: «Του είπα για τον θάνατο της γιαγιάς και εκείνο συνέχισε να παίζει ατάραχο». Υπάρχει ένας μηχανισμός άμυνας, η απώθηση. Αυτό το χρησιμοποιούν τα παιδιά πολύ περισσότερο από τους ενήλικες, γιατί είναι πιο ευάλωτα και δεν έχουν τα ίδια πνευματικά «όπλα»…
Οπότε σε περίπτωση που πληροφορήσετε το παιδί σας για ένα θάνατο και δεν αντιδράσει όπως περιμένετε, τότε δώστε του λίγο χρόνο να το επεξεργαστεί. Θα σας ρωτήσει όποτε εκείνο νιώθει έτοιμο… Συχνά μάλιστα τα παιδιά καταφεύγουν σε τρίτους για να τους θέσουν τις απορίες τους, για παράδειγμα στη δασκάλα στο σχολείο ή σε κάποιον οικογενειακό φίλο, που θα είναι λιγότερο συναισθηματικά φορτισμένος από εσάς. Άλλα παιδιά θυμούνται τις ερωτήσεις τους την ώρα του ύπνου καθώς είναι μια στιγμή άγχους, που τους θυμίζει το άγχος του θανάτου.
Στη συνέχεια μπορεί να έχουν κάποια συμπτώματα θλίψης: μειωμένη όρεξη και διάθεση για παιχνίδι, μελαγχολία, δυσκολία στον ύπνο… Είναι φυσιολογικά αυτά τα συμπτώματα. Τα παρουσιάζουν άλλωστε και οι ενήλικες. Ωστόσο, αν επιμένουν για διάστημα μεγαλύτερο του ενός μήνα, θα πρέπει να ανησυχήσετε. Και το καλύτερο θα είναι να απευθυνθείτε σε έναν ψυχολόγο για να σας συμβουλεύσει πώς να το διαχειριστείτε.
Θάνατος ενός κοντινού ανθρώπου. Πώς να παρηγορήσετε τα παιδιά σας;
Michaël Larrar : Όλα εξαρτώνται από το ποιος πέθανε, τις συνθήκες αλλά και την ηλικία του παιδιού. Αλλά πάνω από όλα είναι η συναισθηματική κατάσταση των γονέων που επηρεάζει το παιδί. Οι γονείς έχουν το δικαίωμα να είναι θλιμμένοι, να κλάψουν και να αφήσουν και χώρο στο παιδί να θρηνήσει κι εκείνο με τον τρόπο του.
Ωστόσο, μπορεί ένας από τους γονείς να είναι συγκλονισμένος και να χρειάζεται τον χώρο του για να θρηνήσει, να κλειστεί λίγο στον εαυτό του και να μην μπορεί να… σταθεί στο παιδί του. Δεν είναι κακό να το δείξει αυτό στο παιδί του. Θα του δώσει άλλωστε να καταλάβει ότι μερικές φορές όταν πενθούμε κλεινόμαστε στον εαυτό μας. Αυτό είναι ένα μήνυμα κυρίως για τις μαμάδες που πιστεύουν ότι μπορούν να κάνουν τα πάντα. Μερικές φορές η βοήθεια ενός τρίτου είναι σωτήρια για όλους. Αν αισθάνονται πολύ αναστατωμένες, πρέπει να ζητήσουν τη βοήθεια του συντρόφου τους, ενός φίλου… Άλλωστε συχνά οι ερωτήσεις των παιδιών πονάνε ακόμα πιο πολύ και θα τους είναι δύσκολο να τις απαντήσουν. Γιατί τα παιδιά αισθάνονται τι πονάει τους γονείς τους… Οπότε σε αυτές τις περιπτώσεις είναι καλύτερο να απαντάει ο γονέας που έχει επηρεαστεί λιγότερο από το θλιβερό γεγονός ή και κάποιος τρίτος…
Ωστόσο, οι γονείς δεν χρειάζεται να τυραννούνται από μερικά «δόγματα». Επικρατεί η άποψη ότι πρέπει να τα λέμε και να τα δείχνουμε όλα στα παιδιά. Από την άλλη, το να κρύβουμε τα πάντα και να… τα προστατεύουμε είναι επίσης πολύ προβληματικό. Μια ισορροπία χρειάζεται. Δεν πρέπει να τους λέμε ψέμματα ούτε να τους κρύψουμε ένα πολύ θλιβερό γεγονός. Αλλά δεν χρειάζεται να μαθαίνουν και όλες τις λεπτομέρειες που μπορεί να αποβούν γι’ αυτά τραυματικές…
Ν.Κ.
Με πληροφορίες από psychologies.com