Παιδιά που δεν μπορούν να συγκεντρωθούν με τίποτα, δεν κάθονται ήσυχα ούτε ένα λεπτό, διακόπτουν τους άλλους και θυμώνουν εύκολα παρουσιάζουν τη λεγόμενη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ).
Εκτιμάται ότι περίπου ένα στα δέκα Ελληνόπουλα δεν είναι απλά ζωηρό, άτακτο και κακομαθημένο, όπως πολλοί πιστεύουν, απλά εμφανίζει μία από τις συχνότερες νευροβιολογικές διαταραχές της παιδικής ηλικίας, η οποία συνεχίζεται, κατά ένα σημαντικό ποσοστό, και στην ενήλικη ζωή.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η ακριβής αιτιολογία της ΔΕΠ-Υ δεν είναι απόλυτα σαφής. Η ΔΕΠ-Υ είναι ως ένα βαθμό κληρονομική. Το 76% των παιδιών με ΔΕΠ-Υ έχουν συνήθως ένα συγγενή με αυτήν τη διαταραχή και όπως έχει αποδειχτεί ο εγκέφαλος των παιδιών με ΔΕΠ-Υ παρουσιάζει διαφορές από εκείνον των συνομηλίκων τους στη δομή, το μεταβολισμό και τη λειτουργία συγκεκριμένων περιοχών.
Επιπλέον, η πρόωρη γέννηση, το κάπνισμα, η χρήση αλκοόλ και το υπερβολικό στρες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ο εγκεφαλικός τραυματισμός ή η έκθεση σε τοξικές ουσίες μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της ΔΕΠ-Υ, ενώ είναι μύθος ότι η ελλιπής γονική φροντίδα προκαλεί τη ΔΕΠ-Υ, όμως πληθώρα οικογενειακών χαρακτηριστικών, π.χ. ασταθής δομή και δυσλειτουργία στην οικογένεια ή έλλειψη γονικού ελέγχου, μπορεί να συμβάλλουν στην επιδείνωση της ΔΕΠ-Υ και στην εμφάνιση επιπλοκών στη συναισθηματική κατάσταση ή συμπεριφορά.
Πώς είναι ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ; Δεν μπορεί να μείνει καθιστό για πολλή ώρα, τρέχει, χοροπηδάει, μεταπηδά από τη μια δραστηριότητα στην άλλη, χωρίς όμως ποτέ να έχει τελειώσει κάτι που έχει αρχίσει. Είναι πολύ ομιλητικό, κάνει περισσότερη φασαρία από τα άλλα παιδιά της ηλικίας του, είναι ανυπόμονο και απαιτητικό. Είναι παρορμητικό, εύκολα μπλέκεται σε επικίνδυνες καταστάσεις, χρειάζεται αυξημένη επίβλεψη από τους μεγάλους και κάποιες φορές δείχνει σαν να μη σκέφτεται προτού κάνει κάτι. Είναι δύσκολο να συγκεντρωθεί και να κάνει δραστηριότητες που απαιτούν προσήλωση με αποτέλεσμα να έχει μαθησιακές δυσκολίες.
Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ, δηλ. η διάσπαση προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα, θεωρούνται τόσο κοινά στην παιδική ηλικία, που συχνά η διάγνωση παραβλέπεται, ενώ σε πολλές περιπτώσεις τα προβλήματα που η ίδια η ΔΕΠ-Υ προκαλεί στη συμπεριφορά, στην κοινωνική προσαρμογή ή στη σχολική απόδοση, αποδίδονται σε άλλες καταστάσεις που μπορεί να συνυπάρχουν. Έτσι η ΔΕΠ-Υ παραμένει συχνά αδιάγνωστη ή εσφαλμένα διαγνωσμένη, ενώ, ακόμη και όταν γίνεται η σωστή διάγνωση, δεν εφαρμόζεται πάντοτε ένα ολοκληρωμένο μοντέλο συνδυασμού θεραπευτικών προσεγγίσεων που απαιτεί η αντιμετώπισή της.
Θεραπεύεται η ΔΕΠ-Υ; Σύμφωνα με τους γιατρούς, η ΔΕΠ-Υ δεν θεραπεύεται, είναι όμως διαχειρίσιμη. Είναι μια χρόνια διαταραχή, που δυσκολεύει τη ζωή του ατόμου και του περιβάλλοντός του, αλλά μπορεί να αντιμετωπιστεί με την κατάλληλη αγωγή, υποστήριξη και καθοδήγηση. Ωστόσο, η αντιμετώπιση είναι αναγκαστικά πολυεπίπεδη και σύνθετη και στο θεραπευτικό σχέδιο συμπεριλαμβάνεται, εκτός από το ίδιο το άτομο, και το στενό οικογενειακό του περιβάλλον. Με μια ολοκληρωμένη θεραπευτική προσέγγιση, τα άτομα με ΔΕΠ-Υ μπορούν να μάθουν να προσαρμόζονται και να έχουν μια πλήρη, φυσιολογική και παραγωγική ζωή.
Συμβουλές προς τους γονείς
Δείξτε κατανόηση με τη δυσκολία του παιδιού και μην το χαρακτηρίζετε «τεμπέλη», «απρόσεκτο», «ανίκανο». Αντί γι’ αυτές τις λέξεις καλύτερα να λέτε «πρόσεχε περισσότερο», «προσπάθησε κι άλλο», «θα τα καταφέρεις».
Μην επαναλαμβάνετε με απόγνωση, ξανά και ξανά το ίδιο πράγμα στο παιδί και βοηθήστε το να οργανωθεί. Προσπαθήστε, για παράδειγμα, να βάζετε τη σχολική τσάντα, τα ρούχα και τα παιχνίδια του στο ίδιο σημείο κάθε μέρα για να μην τα χάνει. Σπάστε τις δραστηριότητες σε στάδια (σύντομες δραστηριότητες). Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ χρειάζονται πιο συχνή και άμεση επανατροφοδότηση.
Επίσης, να είστε σαφείς-συγκεκριμένοι σ’ αυτό που ζητάτε. Το βοηθάτε έτσι να εστιάσει την προσοχή του. Μην το τιμωρείτε. Ηπιες τιμωρίες μπορεί να είναι αποτελεσματικές μόνο όταν χρησιμοποιούνται αραιά και όταν είναι πολύ συγκεκριμένες.
Επιπλέον, εντοπίστε τις αιτίες που μπορεί να επηρεάζουν την επιθυμία του παιδιού να εμπλακεί θετικά στα μαθήματα και εντοπίστε τις περιπτώσεις στις οποίες το παιδί αποδίδει καλύτερα. Ελαττώστε τις διασπάσεις αυξάνοντας τα επιθυμητά ερεθίσματα, ελαττώνοντας τα ανεπιθύμητα και λάβετε υπόψη τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει το συγκεκριμένο παιδί. Μικρές και άμεσες επιβραβεύσεις είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές, αλλά για την επιβράβευση λάβετε υπόψη τι προτιμά το παιδί.
Τέλος, μην επιτρέπετε σε συγγενείς και φίλους να μειώνουν το παιδί και σε πρώτη φάση καλό είναι να επιλέγετε περιβάλλον που να αποδέχεται το παιδί.